İtriyum (Y), periyodik tablonun Illb gru­bunda yer alan kimyasal elementtir. Renkli televizyonlardaki kırmızı fosforışıl madde­lerde kullanılan bir azrak toprak metalidir. İtriyum metali gümüşsü renkli, sünek, ol­dukça tepkin bir maddedir.

• Simge: Y
• CAS numarası: 7440-65-5
• Elektron konfigürasyonu: Kr 4d1 5s2
• Atom numarası: 39
• Erime noktası: 1.522 °C
• Kabuk başına elektronlar: 2,8,18,9,2
• Atom kütlesi: 88,90585 ± 0,00002 u

Metalin torna talaşı havada kolayca tutuşur. Johan Gadolin, 1794’te İsveç’teki Ytterby köyünde bulunan bir mineralden, yeni bir metal oksiti olan itribiyayı ayırdı. Bulunan ilk azrak toprak olan ve daha sonra kısaltılarak itriya olarak adlandırılan eterbiyanın bir süre sonra bir oksitler karışımı olduğu anlaşıldı ve bir yüzyıldan uzun süre içindeki çalışmalarla bu karışımdan dokuz element ayrıldı.

Bunlar itriyum, skandiyum (atom numarası 21), terbiyum (atom numarası 65), lütesyum (atom numarası 71) ile terbiyum ve lütesyum arasında yer alan beş ağır azrak toprak metalidir. İtriyum başta gadolinit, öksenit ve ksenotim olmak üzere bir dizi ağır azrak toprak mineralinde bulunur. Yerkabuğundaki korkayaçlarda, seryum dışındaki öbür azrak toprak ele­mentlerin en sık rastlananıdır ve kurşundan iki kat daha boldur. Ayrıca çekirdek bölün­mesi (fisyon) ürünü olan elementler arasın­da da bulunur. İtriyum sanayide, öbür azrak toprak elementlerinden iyon değişimi yoluyla ayrılarak üretilir. İtriyum metali ise itriyum flüorürün kalsiyumla indirgenmesiyle hazırlanır.
itriyum alaşım üretiminde ve metalürji işlemlerinde kullanılır. İtriyum bileşiklerin­den optik camlarda ve özel seramiklerde katalizör olarak, ayrıca fosforışıl maddeler ve laserler gibi optik ve elektronik aygıtla- nn yapımında yararlanılır. İtriyum ve evro­piyum içeren kırmızı fosforışıl maddeler renkli televizyonun geliştirilmesinde etkili olmuştur. Evropiyumla etkinleştirilmiş itri­yum ortovanadat ve itriyum oksit önde gelen fosfonşıl maddelerdir. İtriyum oksit­ten hazırlanan grenalardan üretilen elektro­nik mikrodaiga aygıtları radarlarda ve ileti­şim sistemlerinde kullanılır. Örneğin, itri- yum-demir grenaları tasa dalga boylu enerji­yi çok az bir kayıpla iletir. Neodinle güçlendirilmiş 110 voltluk bir kaynakla çalışan itriyum-alüminyum grena laserleri de geliştirilmiştir. Radyoaktif itriyum ise kanser tedavisinde kullanılır.
İtriyum tipik bir üç değerlikli azrak toprak elementinin özelliklerini taşır. 0,9 angstrom (Â) olan iyon yarıçapı, disprosyumun (0,908 Â) ve holmiyumun (0,894 Â) iyon yarıçaplarına çok yakın olduğundan bu elementlerden ayrılması zordur. İtriyum, itriyum oksit, sülfat, klorür ve karbonat gibi bir dizi beyaza yakın renkli tuz oluştu­rur. Y⁺³ iyonu ise diyamagnetiktir. Do­ğada bulunan tek kararlı izotopu itriyum- 89’dur.